Smogorjejska młoźina
Pytamy-li za slědami a zachopjeńkami togo towaristwa, musymy wšak kradu daloko do zachadnosći póglědnuś. Pytajucy za lětom załoženja abo nastaśa togo k nejstaršym towaristwam našeje jsy słušajucej kupce, pak wóstanjomy mimo wuspěcha.
Wejsańska młoźina jo źe nastała ze zymskich pśězow źowćow. Pśěza ako nałog w běgu źěłowego lěta jo słužyła pśeźěłanjeju w lěśu kubłanego lana, ale tejerownosći jo była zagronita za woplěwanje wejsnego kulturnego derbstwa. To jo se licyło do kradu wuznamnych nadawkow pśěze. Zagronite za wobstaśe a pśewjeźenje pśěze jo była huzwólona kantorka ako „starostka“ pśěze. Gólcy njejsu se měnjej pilnowali ako źowća. Lěcrownož njejsu za wětšy źěl wjacora měli pśistup do pśěze, su rowno tak ze swójeje srjejźiny huzwólili młoźinskego wjednika, su se gromaźili a se wó dalejdawanje kulturnego derbstwa we jsy starali. Wóni su na pśikład teke zagronite byli za organizěrowanje tradicionelnych zarědowanjow kaž na pśikład nałog zapusta.
- [1] Bujka Smogorjejskeje młoźiny:
pśěza (foto nejskerjej wokoło 1900)
Smogorjejska młoźina jo se stakim pśecej měła pó pótrěbnosćach, pśewzetych ze źěłowego žywjenja prědownikow, to groni z pśěze. Wóna popšawem njejo nastała ako towaristwo z wěstymi zaměrami. Tejerownosći njamóžomy stakim jeje nastaśe casownje zwěściś. Młoźina, młode luźe, su how byli a su se pó ceło jadnorymi materielnymi hobstojnosćami zmakali. Dalejdawanje kulturnego derbstwa jo toś teke wěcej pśipadoju pśewóstajone było. Wěste jo jano, až hobstoj pśěza a stakim zjadnośenje młoźiny južo kradu dłujko. Zapust ako wopokazmo organizěrowaneje młoźiny w Smogorjowje dajo se nanejměnjej na lěto 1875 datěrowaś. Pśěza a wejsna młoźina a mimo cwiblowanja teke zapust su wó wjele starše.
Až jo se młoźina wuwijała ako organizěrowane towaristwo, njelažy nejskerjej w dalokej zachadnosći. Wjelike góspodarske pśeměnjenja pó Drugej swětowej wójnje, ku kótarymž slušatej teke kolektiwizacija rolnikarstwa a hopśestaśe góspodarjenja jadnotliwych burow na swójskich dwórach, su zebrali góspodarski zakład za pśězu. W 1950tych lětach jo była slědna pśěza w Smogorjowje. Nadawki młostostnych su se tak pśestajili na dalejdawanje tradicionelnego kulturnego derbstwa. Tak cujo se młoźina až do źinsajšnego zagronita za pśewjeźenje nałogow. W tom casu jo teke nastała źinsajšna na towaristwo pódobna struktura. Młodstne ze zmakaju, aby w tradiciji hustajane wejsne swěźenje pśigótowała. K tomu su něto kšute terminy a huzwólone młoźinske pśedsedarstwo trjebali, kenž hobstoj z młoźinskego wjednika, jogo zastupnika, pókładnika, pisarja, „běgarja“ a (wótergi notnego) zagronitego za muziku, kaž my to teke źinsa hyšći znajomy.
Lěcrownož póznajomy w drugej połojcy 20. stolěśa na towaristwo pódobnu strukturu, jo weto Smogorjejska młoźina w swójom towarišnostnem žywjenju poměrnje njewótwisna wóstała. Wótpóglědy, młoźinu do towarištnostnego systema tegdejšneje NDR ako kupku SNM integrěrowaś, su se rowno tak mało raźili kaž hutwórjenje cysteje „Domowinskeje młoźiny“. Z Domowinu wšak su gromadu źěłali, rozsudy pak su se twórili do dalokeje měry njewótwisne. Pó rozpušćenju NDR su se wejsne młoźiny zwětšego nastawajucym tradiciskim towaristwam pśizamknuli, abo su se dali zapisaś ako powšyknje hužytne towaristwa.
Smogorjejska młoźina pak jo hobchowała swóju njewótwisnosć ako to, což jo pśecej była – gromaźenje wšyknych młodstnych jsy. Źinsa jo młoźina pśedewšym zagronita za woplěwanje zderbnjonych nałogow.
Młodostne su organizatory zapusta, jatšownego hognja, stajanja majskego boma, kokota a kjarmuše. Pśipódla jo se towarišnostne žywjenje kradu rozšyriło. Młodostne njezmakaju se jano k pśigótowanjeju a pśewjeźenju nałogow, ale teke na kóńcach tyźenjow, ku kólasarskim hulětam a drugim aktiwnosćam.
Wažny brach su dłujki cas byli brachujuce rumnosći za młoźinu. Wót 1990-tych lět hobstoj młoźinski klub. Sportowe zjadnośeństwo jo mjeńšu śpu na sportnišću k dispoziciji stajiło, kótaruž su sebje w młogich źěłowych góźinach pśetwarili a hutwarili. Pó lětach intensiwnego hužywanja su musali w lěśe 2006 hobšyrnjejše hupórěźańske źěła na twarjenju hugbaś. Gmejnske zastupnistwo jo se pśeśiwo hobšyrnemu wótnowjenju rozsuźiło ale za nowotwaŕ młoźinskeje śpy na městnje. W oktobje lěta 2006 su zachopili twariś. Nastaś ma moderna śpa z wótpowědnymi sanitarnymi pśipšawami. To dowolijo šyrše hužwanje a dej za našu młoźinu nowy domicil byś. Hušej togo mógu se za wšakorake nadawki teke prozne něgajšne rědowniske śpy w šuli hužywaś. Towarišnostny lokal jo zdawna Marakojc gósćeńc. Žurla stoj how wósebnje za hoplěwanje nałogow k dispoziciji.
Cłonk młoźiny móžo kuždy Smogorjejski młodostny pó górjejbranju abo pó młoźinskej swěśinje byś, ale teke młodostne, kenž su pśez swójźbu ze jsu zwězane. Źowća pśiwzeju se na kjarmušy a gólcy na zapusće kuždego lěta do młoźiny. Cłonkojstwo zakóńcyjo se zwětšego ze zlubom resp. ze swajźbu cłonka. K swajźbje hupyšniju młodostne zachod starjejšyńskego doma z girlandu jeglinowych gałuzow.
Kak wažne jo to towaristwo za našu wjas, njepokazaju jano wjeleserake aktiwity. Lěbda jo Smogorjejskich luźi, kótarež njejsu něga pśisłušali wejsnej młoźinje. Wótrpowědnje wjelika jo mjazsobna pomocniwosć, wšojadno kake śěžkosći by se měli hobjadnaś. To pódšmarnjo a skšuśijo zacuśe zgromadnosći luźi, kótarež w našej jsy bydle.