Schmogrow.de

Geschichtliches

Pśěza

Žywjenje luźi w našej jsy jo w běgu stolěśow źěłowe lěto z husewom a žnjami póstajowało. Gaž su nazymu dny krotše bywali a kulki su byli domoj chowane, jo se w Smogorjowje zachopiła pśěza.

Pśěza, nejskerjej w 1930tych lětach. How hu Marakojc w Slobranej gasy (źinsa Marakojc Ewald)
[1] Pśěza, nejskerjej w 1930tych lětach. How hu Marakojc w Slobranej gasy (źinsa Marakojc Ewald)

Na pśězu su wejsne źowća chojźili pó kjarmušy, něźi wót kóńca winowca (teke: winski abo oktober). Pśěza jo trała až do zapusta w małem rožku (teke: swěckowny abo februar). Prědny raz su źowća směli pó górjejbranju (pó konfirmaciji), to groni z 15 – 16 lětami, se hobźěliś. Z togo se rozmějo, až se źowća teke źinsa hyšći na kjarmušy do wejsneje młoźiny pśiwzeju, gólcy pak akle na zapusće.


Pśěza jo měła kšuty pórěd a tradicije. Nad tym jo stražowała (wachowała) kantorka, to jo była ze srjejźi źowćow huzwólona nawjednica pśěze. Tak su w Smogorjowje měli kšuty sejźeński pórěd. Zwětšego jo srjejź śpy jadna lampa swěśiła, wěcej swětła njejo było. Kantorka jo se směła to derje huswětlone město za sebje hupominaś. Druge źowća su sejźeli pó starstwje rozdźělone napšawo a nalěwo pódla njeje.

Pśěza hu Domanojc (źinsa Mědarjejc, Ana)
[2] Pśěza hu Domanojc (źinsa Mědarjejc, Ana)

Gaž jo towarišnosć była taka wjelika, až njejsu wšykne źowća mógali w jadnej smuze sejźeś, jo se kantorce napśeśiwo drugi rěd zestajił, zasej kradu pó starstwje zrědowany. Zachopjeńkarki pśěze su sejźeli slězy kantorki. Kužde źowćo jo swój šamelik a swójo kólasko sobu pśinjasło.

Pśěza jo se wótměwała wót pónjeźelego do pětka wót zeger 18.00 do 22.00 góźinow. Sobotu a njeźelu njejo pśěza była. Gólcy ze jsy njejsu wót zeger 18.00 Uhr do zeger 20.00 góźinow žeden pśistup měli. Na to jo kantorka kradu kšuśe glědała. Wót zeger 20.00 góźinow pak jo mógała ceła wejsna młoźina na pśězu pśiś.

Śpa jo se wót domacnych góspodarjow zadermo k dispoziciji stajiła. Wóni su se teke wó cysćenje a topjenje starali. Za to su se źowća ku gódam z darom huźěkowali, na zapust stej „pśězynej starjejšej“ byłej cesnej gósća młoźiny. Hušej togo jo była winowatosć źowćow, jima pśiducu nazymu zadermo pśi zběranju kulkow pomogaś.

Kuždolětna změna njejo notna była. Zwětšego jo se młoźinje za to śpa pórucyła, kótaraž se njejo hužywała, tak až jo se pśěza wótergi pśez někótare lěta w samsnej śpje wótměwała. Organizěrowaś jo to musała kantorka.


Głowne źěło hobcas pśězy jo było pśeźěłanje surowiznow zachadnego lěśa. Pśedewšym su lan pśědli. Pśěźeno su dalej pśeźěłali. Z njogo su do póstole płachty a nawlacenja, hantwale a trěnišća tkali. Kužde źowćo jo musało k swajźbje dosegajuce wěno z lanowych rubow do póstole, na blido a za powšykne pótrěby naźěłaś. Togodla su na pśězy pilnje źěłali.

Njerědko jo se stawało, až su starše žony spižki njewjesty pśeglědali, gaž jo swajźbarski por na wěrowanje jěł, aby z mani tkaniny hucytali pilnosć pśiduceje młodeje žeńskeje.

Chtož njejo žedno kólasko měł, jo se z rucnym źěłom zaběrał a tak swójo wěno pśispórjował. Dalšny wažny nadawk jo był hoplěwanje wejsnego kulturnego derbstwa. Pśedewšym su na psězy kjarliže spiwali a z głowy nahuknuli. Huzwólenje a zakantorjenje spiwow jo było nadawk kantorki. Spiwało jo se serbski. Teke tšojenja a powěsći ze starych casow su se hulicowali a młodym dalej dawali.


Su-li we jsy rězali (šlachtowali), su źowća z pśěze tamkor na dwór šli, aby hobydlarjam štucku zaspiwali. Ako źěk su dostali jušku (bryju) a kšupowu jěšnicu. Hušej togo su se wejsanarje ze žortami k narje měli, což su wósebnje gólcy zwónoźili. Nejskerjej zwisujo z takim nałogom teke źinsajšny šabernak w jatšownej nocy pó jatšownem hognju. Zapust jo był wjerašk kuždolětneje pśěze a zrazom jeje zakóńcenje.

Smogorjejske źowća na hoglěźe Hochoskeje pśěze
[3] Smogorjejske źowća na hoglěźe Hochoskeje pśěze. Młoźina susednych jsow jo cesnje mjazsobu hobchadała a se casy pśepšosowała. Póznajomy wšakorake formy lapow. Smogorjejske źowća se zaběraju z rucnym źěłom, pśeto njejsu swóje kólaska pěšy abo pó kólasu w zymjem sobu do Hochoze wzeli.

Ga jo w Smogorjowje slědna pśěza była, njejsmej mógałej dokradnje zwěsćiś. Nejskerjej jo se pśěza až do 1950tych lět w Smogorjowje pšawidłownje wótměwała. Akle póněcom z kolektiwizaciju pó 2. swětowej wójnje, ako jo jadnotliwe hobgóspodarjenje žywnosćow hopśestało, jo se ten rědny stary nałog w Smogorjowje wóteznał.

Quellangaben

žrědła hobrazow (bildkow):
1 - Gerhard Dommaschk
2 - Anna Mäder
3 - Marianne Noatzke