Kólasarske towaristwo
Smogorjejske luźe lěbda něco wó tom towaristwje wěźe. Weto słuša wóno do nejstaršych organizěrowanych towaristwo našeje jsy. Bóžko njamamy žednych casowych znankow wěcej z wónego casa. Teke nejstarše Smogorjowarje lěbda něco wó tom towaristwje a jogo aktiwnosćach wěźe. Dokumenty, kótarež by nam mógali něco wó towarišnostnem žywjenju hulicowaś, dospołnje póbrachuju. Tak smy pokazane na mało zachowanego a wjele spekulatiwnego.
- [1] Zachowane towaristwowe znamuško z lětolicbu 1902
Wó załožeńskem lěśe towaristwa mózo se jano gódaś. Zachowane towaristwowe znamuško pokazujo na lěto 1902. Zazdaśim jo to lěto załoženja. Móžno by pak teke było, až jo w lěśe 1902 južo kulowaty jubilej był, a pśi tej góźbje su dali znamuško zgótowiś. Mimo cwiblowanja pak jo hobstaśe towaristwa w casu hokoło pśestupa wót 19. do 20. stolěśa dopokazane.
Hobglědujomy-li, až starše Smogorjowarje wó hobstaśu takego kólasarskego towaristwa w zachadnych 80 do 90 lětach nic wěcej njewěźe, ale z 1920-tych lět namakaju se hobrazowe dokumenty, ga jo to towaristwo pśi wšom nejskerjej někótare lětźasetki hobstojało.
Wó zaměrach a aktiwnosćach njejsmy nic zgónili. How smy dospołnje na gódanje pokazane. Na jaden part jo se tegdy kólaso w nětejšnej formje pó cełem kraju rozšyrjowało. Pjerwjejšne husoke kólasa su se dla formy a konstrukcije wěcej za hužywanje w městach góźili, źož su měli hutwarjone drogi. Hužywanje powětšowych hobrycow a pśechod k twarskej wašni, kótaraž jo źinsajšnej pódobna, su akle zmóžnili hužywanje kólasow na mało hutwarjonych jsach. Dalšny aspekt jo, až jo kólaso słužyło pjenjeznje derje stajonym hušym warstwam ako sportowy rěd. Akle hokoło lěta 1900 jo se wóno póněcom huwijało na pógibowański a transportny srědk. Wše te hobmyslenja a powšyknje a pśerěznje stabilne gospodarske połoženje skšuśiju naše měnjenje, až jo se kólaso teke w Smogorjowje rozšyrjało. Nejskerjej jo towaristwo se póstarało wó zeznaśe togo nowego transtportnego srědka. Móžo byś, až su se kólasarske jězdy organizěrowali, kenž su zasej měli nadawk, luźi našeje jsy mjazysobu zwězaś. Take njeźelske jězdy su hyšći až do Drugeje swětoweje wójny wósebnje pla młodšych Smogorjowarjow wjelgin hoblubowane byli. Prědne Smogorjejske kólasarje su swóje kólasa snaź teke ako sportowe rědy hužywali. Tegdy su w městach sportowe, ale teke turnarske ako teke kólasarske towaristwa nastali, tak teke w Smogorjowje.
Dobyśarske huwiśe kólasa jo se zachopiło. Spěšnje su luźe pytnuli, až su pó kólasu mógali dlejše drogi malsnjej a lažčej zmejstrowaś, nježli pěšy abo z zapśěgom. Mjeńše wěcy su mógali wózyś. Akciski hobłuk našych prědownikow jo se powětšył. Drogi do města, na wiki abo na hoglěd k swójźbnym su se tak spěšnjej a lažčej hobstarali. Tak jo se kólaso wjelgin spěšnje rozšyriło.
Kak dłujko jo to towaristwo napšawdu hobstojało, móžomy teke jano gódaś. Hobraze z 1920-tych lět dopokazuju, až jo tegdy kólasarske towaristwo hyšći hobstojało.
Zawěrno jo kólaso pak něga było samorozmějucy transportny a pógibowański srědk. To jo snaź wjadło k wusnjenju towaristwowych aktiwitow.
- [2] Kólasarske towaristwo Błota Smogorjow, 1922
